زردی ناشی از شیر مادر: علل، تشخیص و راه های مدیریت

زردی ناشی از شیر مادر یک مشکل شایع در نوزادان میباشد که ممکن است در روزهای اولیه تولد آنها ظاهر شود و باعث تغییر رنگ مایل به زرد در پوست نوزاد میگردد که گاهاً با نام یرقان نیز شناخته میشود. این اتفاق معمولا به دلیل افزایش بیش از حد بیلی روبین (یک پیگمانت زرد رنگ در خون) در بدن ریزدونهها رخ میدهد. افزایش بیلی روبین میتواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد از جمله برخی عوامل ژنتیکی، عفونتها، فشار خون بالا در مادر، یا مشکلات کبدی در نوزادان. زردی (jaundice) ناشی از شیر مادر معمولا در طی چند روز تحت نظر پزشک تحت درمان قرار میگیرد. درمان این نوع زردی، معمولا با استفاده از تابش نور مخصوص در دستگاه و یا تغییرات غذایی و افزایش میزان شیر خوردن انجام میشود. ریزدونه برای کمک به والدینی که نو رسیدهشان دچار زردی شیر مادر شده است، راهکارهایی را آماده نموده است که در این مقاله به بررسی آنها میپردازد.

انواع زردی نوزاد
در حالت کلی، دو نوع زردی را میتوان در ریزدونهها مشاهده نمود:
- اگر زردی بعد از هفته اول تولد در نوزادی که از شیر مادر تغذیه میکند و سالم است دیده شود، به آن یرقان یا زردی شیر مادر گفته میشود.
- گاهی اوقات زردی زمانی رخ میدهد که نوزاد به اندازه کافی شیر مادر دریافت نمیکند. به این حالت، یرقان یا زردی ناشی از نارسایی شیردهی میگویند.
دلایل زردی نوزاد تازه متولد شده
شیر مادر و زردی نوزاد موضوع جدیدی نیست و همیشه بیشتر والدین پس از به دنیا آمدن فسقلیشان با آن دست به گریبان بودهاند. درواقع زردی، نشانه افزایش سطح بیلی روبین در خون نوزادان به ویژه در میان نوزادان نارس است. بیلی روبین (bilirubin)، محصولی ناشی از تجزیه طبیعی گلبولهای قرمز خون است و به دلایل مختلفی در نوزادان افزایش مییابد. کبد به تجزیه بیلی روبین کمک میکند تا بتوان آن را در قالب مدفوع از بدن خارج کند. زردی شیر مادر اولین بار در سال ۱۹۶۳ توصیف شد و هنوز هم علت دقیق آن مشخص نشده است. از جمله دلایل این مشکل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوزادان به دلیل طول عمر کوتاهتر گلبولهای قرمزشان و همچنین غلظت بیشتر گلبولهای قرمزشان نسبت به بزرگسالان، میزان تولید بیلی روبین بیشتری دارند. پس طبیعی است که رنگ پوستشان زرد شود.
- وجود عواملی در شیر مادر که موجب جذب بیلی روبین از روده نوزاد و ورود مجددشان به جریان خون میشود.
- نوزادان دارای عملکرد نابالغ کبدی هستند که منجر به متابولیسم کندتر بیلی روبین میشود، پس میزان این ماده در خون و زردی افزایش مییابد.
- عواملی که باعث میشوند پروتئینهای خاصی در کبد کودک از تجزیه بیلی روبین جلوگیری کنند.
- نوزادان ممکن است در حرکت مدفوع داخل رودههایشان تاخیر داشته باشند که منجر به افزایش بازجذب بیلی روبین در روده میشود.
مطالب بیشتر: مزایای شیردهی برای نوزاد و مادر
آیا فرزند شما از زردی رنج میبرد؟ آیا از رنگ زرد پوست و چشمان فرزندتان نگران هستید؟
اگر جوابتان به این سوالات مثبت است، دوره آموزشی زردی نوزاد را از دست ندهید.
این دوره توسط متخصصین مجرب در زمینه نوزادان و کودکان تهیه شده است و اطلاعات کامل و جامعی را در اختیار شما قرار میدهد. برای مشاهده این دوره روی عکس زیر کلیک کنید.

عوامل موثر بر زردی نوزاد
به طور کلی نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند، بهویژه آنهایی که در شیر خوردن یا دریافت کافی مواد مغذی از شیر مادر مشکل دارند، در معرض خطر ابتلا به زردی هستند. کم آبی بدن یا مصرف کم کالری نیز ممکن است در شروع زردی نقش داشته باشد. عوامل موثری که موجب زردی در نوزادان نارس میشوند نیز عبارت هستند از:
- ناسازگاری گروه خونی ABO
- کمبود آنزیم G6PD
- زایمان زودرس
- هماتوم پوست سر
- ناسازگاری گروه خونی Rh

زردی ناشی از شیر مادر
زردی نوزاد به معنی تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد تازه متولد شده به سمت زرد است. زردی ناشی از شیر مادر یک بیماری شایع است. یرقان معمولاً به این دلیل رخ میدهد که کبد نوزاد به اندازه کافی بالغ نیست تا از شر بیلی روبین موجود در جریان خون خلاص شود. در برخی از نوزادان، یک بیماری زمینهای ممکن است باعث زردی شود. به هر حال در بیشتر نوزادان زردی ناشی از شیر مادر بیضرر در نظر گرفته میشود به طوریکه اکثر نوزادانی که بین هفته ۳۵ بارداری و ۴۰ متولد میشوند نیازی به درمان آن ندارند. به ندرت، سطح بالای بیلی روبین خون میتواند کوچولوهای تازه متولد شده را در معرض خطر آسیب مغزی قرار دهد، به ویژه در صورت عدم وجود عوامل خطر خاص برای زردی شدید.
اگر به تازگی مادر شده اید، یا در فکر مادر شدن هستید، شاید بخواهید در مورد شیردهی بیشتر بدانید. یک راه عالی برای یادگیری در مورد شیردهی، مشاهده دوره شیردهی به نوزاد است. برای مشاهده دوره روی عکس زیر کلیک کنید

آیا زردی ناشی از شیر مادر نیاز به درمان دارد؟
همانطور که گفته شد، زردی ناشی از شیر مادر در بیشتر نوزادان بیخطر است و اکثر نوزادانی که بین هفته ۳۵ بارداری و ۴۰ متولد میشوند نیازی به درمان با فتوتراپی ندارند. متخصصین ریزدونه میگویند: زردی معمولاً خود به خود از بین میرود، بنابراین درمان برای بیشتر نوزادان معمولاً ضروری نیست. با این حال، اگر سطح بیلی روبین فسقلی شما خیلی زیاد است یا خیلی سریع بالا میرود، ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. در این شرایط شما باید با شیر مادر یا شیر خشک، بدن فرزندتان را به خوبی هیدراته نگه دارید. در مواقعی که زردی بیش از حد زیاد میشود ممکن است نیاز به دستگاههای فتوتراپی برای رفع آن باشد.

چگونه میتوان زردی شیر مادر را تشخیص داد؟
زردی پوست و سفیدی چشم نشانه اصلی یرقان در نوزادان است که معمولا بین روز دوم و چهارم پس از تولد ظاهر میشود. برای بررسی زردی نوزاد، به آرامی روی پیشانی یا بینی او با سر انگشتتان فشار دهید.اگر پوست نوزاد در نقطهای که فشار دادهاید به رنگ زرد دیده میشود، ممکن است نوزاد شیرخوار دچار زردی خفیف شده باشد. در غیر این صورت، رنگ پوست باید در سریع ترین لحظه از رنگ طبیعی خود روشنتر دیده شود. برای انجام این تست، توصیه میشود که نوزاد خود را در شرایط نوری مناسب، ترجیحا در نور طبیعی روز، مورد ارزیابی قرار دهید.

هنگام زردی نوزاد، مادر چه بخورد؟
بسیاری از ما میدانیم که حفظ یک رژیم غذایی سالم میتواند بدن ما را التیام بخشد. با این حال، وقتی صحبت از زردی ناشی از شیر مادر به میان میآید، رژیم غذایی شما نیز میتواند به بهبود بدن ریزدونهتان کمک کند. آنچه که در قالب غذا به بدن خود وارد میکنید میتواند بر شیر شما تأثیر قوی بگذارد. به عنوان یک مادر شیرده، اهمیت دارد که گزینه های غذایی مغذی داشته باشید و از خوراکیهایی که ممکن است باعث اختلالات گوارشی در نوزادتان شود، دوری کنید. برخی از غذاهایی که می توانند به این امر کمک کنند عبارتند از:
- غذاهایی که فیبر بالایی دارند
- پاپایا و انبه
- چای یا دمنوش خار مریم
- سبزیجات تازه
- نان چند غله
- نوشیدن مقدار کافی آب
- توفو
- ماهی سالمون
- غذاهای سالم مانند بروکلی و بلغور جو دوسر

سوالات متدوال
میزان بیلی روبین زردی شیر مادر چقدر است؟
اگر میزان بیلی روبین بیش از ۲۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، یعنی نوزاد زردی دارد. این مقادیر فقط با انجام آزمایش مشخص خواهد شد.
آیا شیر مادر می تواند زردی را طولانی کند؟
بله. همانطور که غذاهایی وجود دارد که میتوانیم برای کمک به درمان زردی نوزادمان بخوریم، غذاهایی نیز وجود دارند که میتوانند بر عملکرد بهینه کبد تأثیر منفی بگذارند و موجب طولانی شدن زردی شوند که عبارت هستند از:
- نوشیدنی های الکلی
- غذاهای چرب و روغنی
- غذای تند
- مواد غذایی فراوری شده
- استفاده از چربی اشباع نشده
- فست فود
- نوشابه های گازدار
- شکر تصفیه شده
- غذاهای شور
تفاوت زردی شیر مادر با زردی شیردهی چیست؟
اگر زردی بعد از هفته اول تولد در نوزادی که از شیر مادر تغذیه میکند و سالم است دیده شود، زردی شیر مادر به حساب میآید. اما زردی شیردهی زمانی رخ میدهد که کودک شما به اندازه کافی شیر مادر دریافت نکند.
زردی ناشی از شیر مادر چقدر طول می کشد تا درمان شود؟
زردی معمولاً در طی ۲ هفته در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه میشوند از بین میرود. ممکن است بیش از ۲ تا ۳ هفته در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند طول بکشد. اگر زردی ریزدونه بیش از ۳ هفته طول کشید، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
آیا نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند زردی طولانیتری دارند؟
بله! در بیشتر موارد (و نه همیشه) شیر مادر به طور بالقوه میتواند زردی نوزاد را بدتر کند یا بیشتر طول بکشد.
آیا زردی شیر مادر باعث خواب آلودگی نوزاد میشود؟
در بیشتر موارد بله. از جمله عواملی که ممکن است در صورت ادامه افزایش سطح بیلی روبین بروز کند، خواب آلودگی و اختلال در تغذیه است. نوزاد شما در این شرایط ممکن است بدخواب، خواب طولانی و بیقراری را از خود نشان دهد.
مترجم: دکتر سارا فرخی مشاور ژنتیک
منابع

درباره دکتر سارا فرخی
من دکتر سارا فرخی دانشجوی مقطع دکتری ژنتیک و مشاور ژنتیک هستم که از سال 1397 تاکنون مشغول تولید محتوا در زمینههای علوم پزشکی، بارداری، ناباروری، سرطان، بیماریهای ژنتیکی ارثی و عملهای زیبایی میباشم. در حال حاضر به عنوان مسئول بخش تولید محتوا و کارشناس تیمهایی همچون ریزدونه در حال فعالیت هستم. همیشه مشتاق یادگیری در مورد دستآوردهای روز دنیا در زمینه علوم پزشکی بودهام و اهداف مختلفی از جمله بهروز کردن اطلاعات و دانستهها و در راستای آن، نوشتن مقالات و کتابهای مرتبط با آنها را در پیش گرفتهام تا بتوانم نقشی در منسجم سازی اطلاعات علمی و کاربردی کردن آنها داشته باشم. Instagram: @gene_yar ||| Linkedin: linkedin.com/in/sara-farrokhi-ab30941a4
سایر نوشته های دکتر سارا فرخی